Büldürük (Syrrhaptes paradoxus) Bağrıqaralar dəstəsindən quş. Bədəninin uzunluğu 42 sm çəkisi 250 qr.dır. Bir –birinə bitişmiş 3 barmağı, çaynaqlara qədər sız lələklə örtülüdür. Sarı qum rəngdədir. Mərkəzi Asiyanın səhralarında
Qazaxıstanda, Altayın cənub-şərqində və Tuva çökəkliklərində yayılmışdır.Daşlı və gilli səhralarda yaşayır. Yuvasını yerdə düzəldir və 2-3 yumurta (aprel, iyunda) qoyur, xırda toxum, zoğ və tumurcuqla qidalanır.
Prometey siçanı –(Prometheomys schaposchnikovi) tarla siçanları yarımfəsiləsindən məməli heyvandır. Bədənin uz. 17 sm.dək olur. Gözləri çox xırdadır. (buna görə kor siçan da adlandırılır) Üst tərəfdən bir rəngli, qonurumtul, sarı-qırmızıdır. Qafqazın mərkəzi və cənub rayonlarındakı dağ çəmənlərində və türkiyənin şimal-şərq hissələrində yayılmışdır. Bitki yeyir, 3 dəfə balalayır, 2 bala verir.
Arı – ana arı bir gündə 1500-2000 bir ildə 100000, bütün ömrü ərzində 8 milyona qədər yumurta qoya bilir. Arı bir gündə 200 ha-dan çox sahə gəzir, 100 qr bal toplamaq üçün 1 milyon çiçəkdən şirə götürür. Arı balı 4 əsr qlır lakin xarab olmur. Bal arısı ibtidai insanlardan 56 milyon il qabaq mövcuddur. 
(Aquilya chrysaetus) qırğöğılar fəsiləsindən qartal.Uz.95sm-dək,açilmiş halda qanadları 2 m-dək olur. Rəngi tünd –qonurdur. Avropa,Asiya,Şimali Amerika, həmçinin Şimali Afrikanın meşə və Azərbaycanın yüksək daglarında yaşayır. Dovşan, quş, gəmiricilər, sürünənlər, qurbaga, həşərat və leşlə qidalanır.Agac və qayalarda düzəltdiyi yuvaya 1-2 yumurta qoyur. Orta Asiyada,Qazaxıstanda, tülkü,dovşan, bəzən ceyran vəcanavar ovlamaq üçün istifadə edilir.Berkutun ətcəbalaları uzun müddət ələ öyrədilib ova alışdırılır. 
Belibağlılar
BELİBAGLILAR(Circus)-qırgılar fəsiləsinin bir cinsi. Yz.41-60sm, çəkisi 250-780 q-dır. Dişisi erkəyindən böyükdür. Qanadları, quyrugu ayaqları uzun,caynaqları nazik vəiridir. Xırda lələklərdən əmələ gəlmiş boyunlugu var.Cinsiyyətinə və yaşına görə rəgi müxtəlif olur.Antarktidadan başqa, bütün qitələrdə var.Köçəri quşlardır.Açıqlıqda yaşayır.Yerdə yuvalayır;3-6 yumurta qoyur. Siçan,kərtənkələ, qurbaga, həşərat,quş yumurtası və ətcəbalalarla qıdalanır. 9 növü məlumdur. Azərbayçanda 4növü var. Bataqlıq və ya qamış belibaglısı ovçuluq təsərrüfatına zərər vurur,qalan növləri gəmiriciləri məf etdiyinə görə faydalıdır.
Başıayaqlılar - molyuska tipindən onurğasız sinifinə aiddir. Yüksək təşəkkür tapmış dəniz molyuskalarıdır. Uz.1 sm-dən 18 m-ə qədər olur. İki yarımsinifə bölünür; dördqəlsəməlilər.Hazırda yaşayan növlərinin sayı 600-ə qədərdir.SSRİ-də 27 növü var Bədəni ikitərəfli simmetrikdir. Başıayaqlı molyuskların qan-damar sistemi qığırdaq kəllə ilə əhatə olunmuş baş beyni, hiss orqanları xüsusilə yüksək dərəcədə inkişaf etmişdir. Başıayaqlılardan ammonitlər vəbelemnitlər qazıntı halında tapılır. Salamandrlar
Salamandridale-əsl salamandrlar-quyruqlu suda-quruda yaşayanlar fəsiləsinə aiddir. Yetkin fərdlərin qəlsəməsi yoxdur,ağciyəri olur.Avropa,Asıya vəŞimali Amerikada yayılmışdır.25 cinsi var. Ən çox yayılanı adi Salamandr,tritonlar,uzunquyruqlu Salamandrdır. 
Adi Salamandrın bədəni yöndəmsiz,quyruğu qısadir,rəngi əsasən,qaradır;sarı, yaxud narıncısarı iri xalları olur.3 növü var.Ukraynanın qərb hissəsində xallı Salamandlara rast gəlir; uz.70 sm-dək olur. Dərisindəki bəzilərin ifraz etdiyi maddə zəhərlidir.Uzunquyruqlu Salamandr cinsinin 2növü var; bunlardan Qafqaz Salamandır (M.caucasica),Gürcüstanın c.q.-ində rast gəlir Adi S –dan kiçik və quyruğunun uzun olması ilə fərqlənir.
Adi Salamandrın bədəni yöndəmsiz,quyruğu qısadir,rəngi əsasən,qaradır;sarı, yaxud narıncısarı iri xalları olur.3 növü var.Ukraynanın qərb hissəsində xallı Salamandlara rast gəlir; uz.70 sm-dək olur. Dərisindəki bəzilərin ifraz etdiyi maddə zəhərlidir.Uzunquyruqlu Salamandr cinsinin 2növü var; bunlardan Qafqaz Salamandır (M.caucasica),Gürcüstanın c.q.-ində rast gəlir Adi S –dan kiçik və quyruğunun uzun olması ilə fərqlənir. 
Sciurus-sincabkimilər fəsiləsindən məməli heyvan cinsi.Avropa, Asiya vəAmerika meşələrində yayımışdır. Bədənin uz.28sm-dək olur.Rəngi əlvan kürəndən boz və qara arasında dəyişir. Alabəzək növləri də var.SSRİ –də 2(adiS.vəQafqaz S-ı)o cümlədən Azərbaycanın meşələrində 1 növü yaşayır. İynəyarpaqlı ağacların toxumu,palıd qozası,qoz, giləmeyvə,bəzən cücü və quş yumurtası ilə qıdalanır. Gündüz həyatı keçirir İldə 2dəfə 5-10 bala verir. Xəzdərili ov heyvanıdır.
Sturnidae-sərçəkimilər dəstəsinə aid quş fəsiləsi. Bədənin uz.18-43 sm, dimdiyi düz,ayaqları güclüdür. Lələkləri sıx, metal parıltılıdır. Qışda ağ xalları olur.104 növü var. Əsasən,Sərq yarımkürəsinin tropic və subtropik zonalarındakı meşə,çöl və yarımsəhralarda yaşayırlar. Yuvasını ağac oyuqlarında, qayaların yarığında,binaların örtülü yerlərində düzəldirlər. Həşərat bə giləmeyvə ilə qidalanırlar.Azərbaycanda 2növü var. Adi sığırçın(Sturnus vulgaris) oturaq,ala sığırçın(Pastor roseus) yuvalayan köçəri həyat keçirir. Hər iki növ faydalı quşlardır. Skolopendrlər
Scolopendridae-çoxayaqlılar sinfinin dodaqayaqlılar dəstəsindən fəsilə.Uz.30 sm-dək olur; baş-bədəni 25-29 buğmdan ibarətdir.Əsasən,tropiklərdə,Krımda, Ukraynada, Orta Asiyada, Qafqazda yayılmışdır. Azərbaycanda Skolopndrlərin ən çox Sc. aralocaspia və Sc.cingulata növlərinə təsatüf edilir. İri Skolopendrlər quru qurbağası,kərtənkələ və quşlara hücum edir. S-in bədəni yaşıl-bozdur. Dişləməsi çox ağır keçir,zəhəri insanı öldürür. Skolopenlər gecə heyvanı olub cücü və s. xırda onurğasızlarla qidalanır.
Qağayılar (laridae) quşlar dəstəsinin bir fəsiləsi. Uzunluğu 20-75 sm, çəkisi 50 q.dan 2.5 kq.a qədər olur. Qanadları uzun, ayaqları qısadır.Qabaq barmaqları, üzmə pərdəsi ilə birləşmişdir. Dimdiyi qüvvətli və ucu əyilir. Yaxşı üzür və gəzir. Bütün qitələrdə yayılmışdır. 82 növdə ; Azərbaycanda 14 növünə təsadüf edilir. Dəniz və çay sahillərində kaloniyalarda yaşayır. Yuvaya 2-4 yumurta qoyur.Xırda balıqlarla, siçan, çəyirtkə və həşaratlarla yaşayır. Yumurtasından və lələyindən istifadə edilir. Kənd təsərrüfatına fayda verən quşlardır. Azərbaycanda geniş yayılmış, gümüşü qağayı (larus argentatus) oturaq quşdur.
Sayqak (sayga tatarica) boşbuynuzlular fəsiləsindən cütdırnaqlı heyvan. Erkəklərinin bədən uzunluğu 140 sm.dək süyüsünün hündürlüyü 80 sm.dək, çəkisi 40 kq.dək (bəzən 50 kq ) olur. Dişiləri kiçikdir. Erkəklərinin lira şəkilli buynuzunun uz. 40 sm.dək olur. (dişiləri buynuzsuzdur.) Beli sarımtıl, qarnı ağdır. Monqolustanda, qərbi Çində, Qafqazda, Orta Asiya çöllərində sürülərlə yaşayır. Qışda cənuba köçür, cəld qaçır, dekabrda cütləşir; boğazlıq dövrü 5 ayadək olur, 2 bala verir. 1949-cu ildən Azərbaycana gətirilən bir dəstə sayqa kütləvi çoxalmış və ceyranlarla rəqabət yaratdıqları üçün, xüsusi qərara əsasən tamamilə ovlanmışdır.
Çay samuru dələlər fəsiləsindən qimətli xəz dərili yırtıcı heyvan növüdür. Bədəninin uz 70 sm, quyruğu 45 sm, çəkisi 10 kq.dır. barmaqlarınən arasında üzmə pərdəsi var. Avropa, Asiya və Afrikaının şimal qərbində rast gəlinir. Azərbaycanda Lənkəran zonasında, Böyük və Kiçik Qafqazın çay kənarlarında yayılmışdır. Yaxşı üzür, suda islanmır. Qışda xəzi daha da keyfiyyətli olur. Yuvasını sahildə düzəldir, balıq və qurbağa ilə qidalanır. Boğazlıq dövrü 8-10 aydır, 2-5 bala verir, sayı azaldığından ovu qadağandır. 
Safsarlar (putorius) – dələlər fəsiləsinin mustella cinsindən yırtıcı, məməli heyvan yarımcinsidir. Bədənin uz. 38-51 sm, quyruğu 11-19 sm olur. Uzunsov bədəni çevik, ayaqları qısadır. Xəzi yumuşaqdır, 3 növü var. Şimali Amerikada, Avropada, afrikada, Asiyada yayılmışdır. Azərbaycanda 2 növü məlumdur. Safsar insanın yaşadığı yerlərdə olur, xırda heyvanlarla qidalanır, ildə 1 dəfə balalayır , 4-8 bala (bəzən 19-dək) verir. Bəzən quşçuluğa zərər verir. Qara safsarın albinos forması əhilləşdirilmişdir; zərərli gəmircilərlə mübarizədə istifadə olunur.
Комментариев нет:
Отправить комментарий